Kabloların Akım Taşıma Kapasiteleri: Kablo Kesitine Göre Akım Değerleri
Salih Becer
15 Aralık 2024Bu yazıda, elektrik kablolarının kesitlerine göre akım taşıma kapasitelerini inceleyecek ve doğru kablo seçiminin önemini vurgulayacağız. Güvenli bir elektrik tesisatı için kabloların akım taşıma kapasitelerinin bilinmesi hayati önem taşır.
İçindekiler
Kablo Kesiti ve Akım İlişkisine Giriş
Elektrik kablolarının akım taşıma kapasitesi, kablonun kesit alanıyla doğrudan ilişkilidir. Kablo kesiti arttıkça, iletkenin direnci azalır ve daha yüksek akımları güvenle taşıyabilir. Bu nedenle, elektrik tesisatlarında doğru kablo kesitinin seçimi hem güvenlik hem de enerji verimliliği açısından kritik öneme sahiptir.
Kablo kesiti genellikle milimetrekare (mm²) cinsinden ifade edilir. Türkiye'de en yaygın kullanılan kablo kesitleri 1.5mm², 2.5mm², 4mm², 6mm² ve 10mm²'dir. Her kesit, belirli bir akım değerine kadar güvenli kullanım sağlar.
Önemli Not: Kablo akım taşıma kapasitesi sadece kesite bağlı değildir. Ortam sıcaklığı, kablonun geçtiği boru tipi, kablo sayısı ve montaj şekli gibi faktörler de akım kapasitesini etkiler.
Akım Kapasitesini Etkileyen Faktörler
Kablo akım taşıma kapasitesi birçok faktörden etkilenir. Bu faktörleri bilmek, daha doğru kablo seçimi yapmanıza yardımcı olacaktır:
1. Ortam Sıcaklığı
Kabloların çalıştığı ortam sıcaklığı arttıkça, akım taşıma kapasitesi düşer. Standart değerler genellikle 30°C ortam sıcaklığı için verilir. Sıcaklık arttıkça düzeltme faktörü uygulanmalıdır.
2. Kablo Döşeme Yöntemi
Kabloların nasıl döşendiği (doğrudan toprağa, boru içinde, kablo kanalında) akım kapasitesini etkiler. Boru içindeki kablalar daha az ısı dağıtır, bu nedenle kapasiteleri daha düşüktür.
3. Kablo Gruplandırma
Birbirine yakın döşenen birden fazla kablo, ısı birikimine neden olarak akım kapasitesini düşürür. Grup düzeltme faktörü uygulanmalıdır.
4. Gerilim Düşümü
Özellikle uzun mesafelerde, gerilim düşümü kablo kesiti seçiminde belirleyici olabilir. Akım kapasitesi yeterli olsa bile, gerilim düşümü limitleri daha büyük kesit gerektirebilir.
Kablo Kesitine Göre Akım Taşıma Kapasiteleri
Aşağıdaki tablo, PVC yalıtımlı bakır iletkenli kablolar için standart akım taşıma kapasitelerini göstermektedir. Değerler 30°C ortam sıcaklığı ve havada serbest döşeme koşulları içindir.
H07V-K, NYAF Kablo içindir
| Kablo Kesiti (mm²) | Akım Taşıma Kapasitesi (A) | DC Direnç (Ω/km) | Dış Çap (mm) | Önerilen Kullanım Alanları |
|---|---|---|---|---|
| 0.5 | 11 | 39.0 | 2.1 | Sinyal kabloları, zayıf akım devreleri |
| 0.75 | 16 | 26.0 | 2.3 | Aydınlatma devreleri, sinyal kabloları |
| 1.0 | 20 | 19.5 | 2.5 | Aydınlatma devreleri, küçük güçlü cihazlar |
| 1.5 | 24 | 13.3 | 3.0 | Aydınlatma devreleri, sinyal kabloları |
| 2.5 | 32 | 7.98 | 3.6 | Priz devreleri, küçük ev aletleri |
| 4 | 42 | 4.95 | 4.2 | Büyük ev aletleri (buzdolabı, çamaşır makinesi) |
| 6 | 54 | 3.30 | 4.8 | Şofben, klima, fırın gibi yüksek güçlü cihazlar |
| 10 | 73 | 1.91 | 6.5 | Ana besleme hatları, kombi, güçlü motorlar |
| 16 | 98 | 1.21 | 8.0 | Ana pano beslemeleri, sanayi uygulamaları |
| 25 | 129 | 0.780 | 10.0 | Üç fazlı sistemler, yüksek güçlü makineler |
| 35 | 158 | 0.554 | 11.0 | Endüstriyel tesisatlar, transformatör bağlantıları |
| 50 | 198 | 0.386 | 13.5 | Ana dağıtım hatları, şalt sahaları |
| 70 | 245 | 0.272 | 15.0 | Yüksek amperajlı endüstriyel uygulamalar |
| 95 | 292 | 0.206 | 17.5 | Ana şebeke bağlantıları, trafo çıkışları |
| 120 | 344 | 0.161 | 19.5 | Büyük endüstriyel tesisler, enerji nakil hatları |
| 150 | 391 | 0.129 | 22.0 | Enerji dağıtım hatları, yüksek gerilim uygulamaları |
| 185 | 448 | 0.106 | 24.0 | Enerji iletim hatları, şehir şebekeleri |
| 240 | 528 | 0.0801 | 27.5 | Büyük enerji iletim hatları, santral bağlantıları |
Not: Bu tablodaki değerler PVC yalıtımlı, tek damarlı, bakır iletkenli kablolar için TS EN 50525-2-31 ve TS IEC 60227 standartlarına göre verilmiştir. Değerler 30°C ortam sıcaklığı ve havada serbest döşeme koşulları içindir. Gerçek uygulamalarda, ortam koşullarına göre düzeltme faktörleri uygulanmalıdır.
Doğru Kablo Seçimi Nasıl Yapılır?
Doğru kablo seçimi için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
1. Akım İhtiyacını Belirleyin
Bağlayacağınız cihazın veya devrenin çektiği akımı belirleyin. Cihazın etiketindeki güç (W) değerini gerilime (V) bölerek akımı (A) hesaplayabilirsiniz.
2. Ortam Koşullarını Değerlendirin
Kabloların döşeneceği ortamın sıcaklığını, nem durumunu ve döşeme yöntemini değerlendirin. Bu faktörler için düzeltme faktörlerini uygulayın.
3. Kablo Kesitini Seçin
Hesapladığınız akım değerine uygun kablo kesitini tablodan seçin. Her zaman bir miktar emniyet payı bırakarak bir üst kesiti seçmek daha güvenlidir.
4. Gerilim Düşümünü Kontrol Edin
Özellikle uzun mesafelerde, seçtiğiniz kablo kesiti için gerilim düşümünü hesaplayın. %3-5'ten fazla gerilim düşümü kabul edilemez.
Kablo Kesit Hesaplayıcı
SB Solar'ın gelişmiş hesaplayıcısı ile ihtiyacınız olan kablo kesitini kolayca hesaplayın. Akım, mesafe ve ortam koşullarını girerek ideal kesiti belirleyin.
Yanlış Kablo Seçiminin Belirtileri
Uygun olmayan kablo seçimi ciddi sorunlara yol açabilir. Aşağıdaki belirtiler yanlış kablo seçimini işaret edebilir:
- Kablo ısınması: Kablonun normalden fazla ısınması, taşıdığı akımın kapasitesini aştığını gösterir.
- Yalıtımda erime: Aşırı ısınma nedeniyle kablo yalıtımında erime veya renk değişimi görülmesi.
- Sık sigorta atması: Devre kesicilerin veya sigortaların sık sık atması.
- Gerilim düşümü: Cihazların düşük gerilimle çalışması veya performans kaybı.
- Koku: Kablo etrafında yanık veya erimiş plastik kokusu.
Güvenlik Uyarısı: Bu belirtilerden herhangi birini gözlemlerseniz, elektrik tesisatınızı derhal bir uzmana kontrol ettirin. Yanlış kablo seçimi yangın riski oluşturabilir!
Güvenlik Önlemleri ve Standartlar
Elektrik tesisatlarında güvenlik için ulusal ve uluslararası standartlara uymak esastır. Türkiye'de elektrik tesisatları için temel standartlar:
1. Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayınlanan bu yönetmelik, tüm elektrik tesisatı kurallarını belirler.
2. IEC 60364 Serisi Standartlar
Uluslararası Elektroteknik Komisyonu'nun (IEC) elektrik tesisatları için standartlarıdır.
3. TSE Standartları
Türk Standartları Enstitüsü'nün ilgili standartları (örneğin, TS HD 60364 serisi).
Bu standartlara uygun olarak, kablo seçimi ve tesisat kurulumu yapılmalıdır. Ayrıca:
- Kablolar TSE veya uluslararası eşdeğer standartlara uygun olmalıdır
- Tesisat, yetkili elektrik mühendisleri tarafından projelendirilmeli
- Kurulum, sertifikalı elektrikçiler tarafından yapılmalı
- Periyodik kontroller ihmal edilmemeli
Sonuç
Elektrik kablolarının doğru kesitte seçilmesi, güvenli ve verimli bir elektrik tesisatının temelidir. Kablo kesiti ne kadar küçükse, direnç o kadar yüksek olur ve bu da ısınma, enerji kaybı ve yangın riski demektir. Tablodaki değerler size genel bir fikir verse de, her proje kendi koşulları içinde değerlendirilmelidir.
Kritik tesisatlar ve yüksek akım gerektiren uygulamalar için mutlaka sertifikalı elektrik mühendislerinden destek alın. Unutmayın, elektrik tesisatında tasarruf etmek, güvenlikten ödün vermek anlamına gelmez!
Salih Becer
Elektrik Mühendisi & Enerji Sistemleri Uzmanı
15 yılı aşkın süredir elektrik tesisatları ve güneş enerjisi sistemleri üzerine çalışmaktadır. SB Solar'ın kurucu ortağı ve teknik lideridir. Uluslararası sertifikalı elektrik proje yöneticisi ve enerji verimliliği danışmanıdır.
